Από το τραγικό ναυάγιο του “Ηράκλειον” στην ίδρυση της πρώτης Nαυτιλιακής Eταιρείας Λαϊκής Βάσης

» Η συμβολή του μακαριστού Κισσάμου και Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη

Το τραγικό ναυάγιο της 8ης Δεκεμβρίου 1966 του F/B ΗΡΑΚΛΕΙΟΝ με τις εκατοντάδες νεκρούς βύθισε το νησί μας στη θλίψη και τον πόνο. Εκατοντάδες ήταν οι σωροί των άψυχων σορών στην Τριμάρτυρη. Οι καμπάνες ηχούσαν πένθιμα και η πόλη των Χανίων κυρίως είχε βυθιστεί στο πένθος.

Τέσσερις ημέρες μετά το ναυάγιο στις 12 Δεκεμβρίου 1966 ο Κώστας Αρχοντάκης, οικονομολόγος και επιθεωρητής τότε των Συνεταιρισμών της Αγροτικής Τράπεζας, που με προσωπικές του μαρτυρίες, όπως μας τις είχε εξομολογηθεί όσο ζούσε, βασανιζόταν αυτές τις τέσσερις ημέρες από το τραγικό συμβάν, τόλμησε να εκμυστηρευτεί μια παράτολμη ιδέα του στον φίλο και συνάδελφο Πρόεδρο τότε του ιστορικού Συνδέσμου Οικονομολόγων Ν. Χανίων (ΣΔΟΕΧ) Γιάννη Τζαμαριουδάκη. (Σημειώνεται ότι η μετεξέλιξη του ΣΔΟΕΧ είναι σήμερα το Οικονομικό Επιμελητήριο που τότε δεν υπήρχε. Επίσης, σημειώνεται ότι ο Κώστας Αρχοντάκης ήταν ιδρυτικό μέλος του ΣΔΟΕΧ και 1ος Πρόεδρος το 1962).

Η ιδέα ήταν να δημιουργηθεί μια νέα ακτοπλοϊκή εταιρεία, η οποία θα παρέχει ασφάλεια στη διακίνηση των επιβατών και των εμπορευμάτων από και προς την Κρήτη από τους ίδιους τους Κρητικούς. Αφορμή γι’ αυτό έδωσε το τραγικό ναυάγιο που απέδειξε ότι η ακτοπλοΐα χρειάζεται πλοία αξιόπλοα και ασφαλή.

Η ιδέα του Κώστα Αρχοντάκη βασίστηκε σε ένα υβριδικό μοντέλο, το οποίο αφορούσε την ίδρυση μιας νέας ακτοπλοϊκής εταιρείας υπό ένα νέο πλαίσιο (όχι αυτό της ιδιόκτητης πλοιοκτησίας) μεταξύ της γνωστής μορφής των συνεταιρισμών και των ανωνύμων εταιρειών.

Την ιδέα αυτή εξήγησε στον Πρόεδρο του ΣΔΟΕΧ Γιάννη Τζαμαριουδάκη στις 12 Δεκεμβρίου 1966, την οποία ο Πρόεδρος ασπάστηκε αμέσως κατανοώντας την σημαντικότητά της και στην έκτακτη ΓΣ των μελών του ΣΔΟΕΧ στις 19-12-1966, σε μια συγκινητική συνεδρίαση με καθολική παρουσία των μελών (36 μέλη, Χανιώτες οικονομολόγοι), ο σύλλογος αποφάσισε ομόφωνα ότι θα προχωρήσει με ότι δυνάμεις διέθετε στην υλοποίησή της.

Γι’ αυτό εξουσιοδοτήθηκε ο Πρόεδρος του ΣΔΟΕΧ Γιάννης Τζαμαριουδάκης να προχωρήσει σε όποιες ενέργειες χρειαζόταν για να γίνει μια σύσκεψη όλων των φορέων Χανίων-Ρεθύμνου στις 21-12-1966, όπως αναγραφόταν στην Προκήρυξη-Πρόσκληση, η οποία και συντάχθηκε στη ΓΣ.

Έτσι, στην 1η κοινή σύσκεψη στις 21-12-1966 που πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο Χανίων, η προσέλευση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Μετά την αρχική τοποθέτηση του Προέδρου Γιάννη Τζαμαριουδάκη, αρκετοί ομιλητές επικρότησαν την ιδέα και τοποθετήθηκαν θετικά υπέρ αυτής, άλλοι με κάποια επιφυλακτικότητα και άλλοι με ενθουσιασμό. Στη κοινή σύσκεψη αποφασίστηκε η σύσταση «Προσωρινής Επιτροπής Ιδρύσεως Ναυτικής Εταιρείας Κρήτης» με μέλη:

• Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος Γαλανάκης • Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου Νικηφόρος Συτζανάκης • Δήμαρχος Χανίων Στέφανος Λεκανίδης • Δήμαρχος Ρεθύμνης Ευάγγελος Δασκαλάκης • Πρόεδρος ΕΒΕ Χανίων Δημοσθένης Γαγάνης • Πρόεδρος ΓΣ Χανίων Στυλιανός Παρασκάκης • Πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων Μιχάλης Κοκολινάκης • Πρόεδρος ΤΕΕ Δυτ. Κρήτης Νικόστρατος Βαρδάκης • Πρόεδρος Ομοσπονδίας Βιοτεχνών Ρεθύμνης Σ. Χριστοφάκης • Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Χανίων Νικόλαος Τσαπάκης • Πρόεδρος Εργατικού Κέντρου Ρεθύμνης Στυλ. Κυριακάκης • Πρόεδρος Συλλόγου Αυτοκινητιστών Χανίων Ιωάννης Καραγιαννάκης • Πρόεδρος ΣΔΟΕΧ Γιάννης Τζαμαριουδάκης (υπάλληλος Τραπέζης Ελλάδος) και τα μέλη του ΣΔΟΕΧ • Κώστας Αρχοντάκης, μέλος ΣΔΟΕΧ- εμπνευστής της ιδέας • Νικήτας Γαλάνης, μέλος ΣΔΟΕΧ και εκλεγμένος αναπληρωτής Δήμαρχος Χανίων και Αντιπρόεδρος του ΕΒΕΧ • Κρίτων Μαραθάκης, μέλος ΣΔΟΕΧ και υπάλληλος Τράπεζας Ελλάδος • Ιωάννης Σηφοδασκαλάκης, μέλος ΣΔΟΕΧ – έμπορος, και τέλος περιελήφθησαν και οι • Δημήτριος Μυλωνογιάννης Πλοίαρχος εμπορικού ναυτικού και • Γεώργιος Αγοραστάκης, εκπρόσωπος των θυμάτων του τραγικού ναυαγίου.

Η προσωρινή Επιτροπή αμέσως μετά την εκλογή της συνήλθε στο γραφείο του Δημάρχου και όρισε ως Πρόεδρο τον μακαριστό Ειρηναίο Γαλανάκη. Συνέταξε και απέστειλε τηλεγράφημα προς τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας με το οποίο ανακοίνωνε τις αποφάσεις της κοινής σύσκεψης και τη συγκρότηση της προσωρινής επιτροπής, ζητώντας την συμπαράσταση της πολιτείας. Επίσης, όρισε πως η Προσωρινή Επιτροπή θα συγκληθεί για 1η φορά στις 27 Δεκεμβρίου 1966.

Στην 1η συνεδρίαση υπό την Προεδρία του Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου αποφασίστηκαν:

• Η υπό σύσταση εταιρεία να ομοιάζει με ανώνυμη εταιρεία και να φέρει το όνομα «Ναυτική Εταιρεία Κρήτης» Α.Ε.

• Στο καταστατικό της νέας εταιρείας να προβλεφθεί μετοχικό κεφάλαιο 50 εκατομμυρίων δραχμών, κατανεμημένο σε 50 χιλιάδες μετοχές των 1000 δραχμών κάθε μία.

• Ορίστηκε ως ανώτατο ποσό εγγραφής στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας το ποσό του 1 εκατομμυρίου δραχμών, εξαιρουμένων των Δήμων που θα μπορούσαν να εγγραφούν για μεγαλύτερο ποσό.

• Στη Διοίκηση της υπό σύσταση εταιρείας να μετέχουν ύστερα από σχετική καταστατική διάταξη οι Σεβασμιώτατοι Κυδωνίας & Αποκορώνου, Κισάμου και Σελίνου και Ρεθύμνης ή Λάμπης και Σφακίων, οι Δήμαρχοι Χανίων και Ρεθύμνης και 13 αιρετά μέλη που θα εκλεγούν από τη ΓΣ των μετόχων.

• Να κληθούν οι απανταχού Κρητικοί να γραφτούν στο μετοχικό κεφάλαιο της υπό ίδρυση εταιρείας καταβάλλοντας το μισό της αξίας των μετοχών που θα δηλώσουν στα καταστήματα των Τραπεζών.

• Επίσης, στην 1η συνεδρίαση της Προσωρινής Επιτροπής αποφασίστηκε να συγκροτηθεί επιτροπή που θα επισκεφτεί τα καταστήματα των Τραπεζών για το θέμα των εγγραφών και καταθέσεων, στην οποία μετείχαν ο Μητροπολίτης Ερηναίος Γαλανάκης, ο Δήμαρχος Χανίων Στέφ. Λεκανίδης και ο Πρόεδρος του ΣΔΟΕΧ Γιάννης Τζαμαριουδάκης.

Η Προσωρινή Επιτροπή χρειάστηκε να συνεδριάσει πολλές φορές. Άλλοτε συνεδρίαζε στη Μονή Γωνιάς Κολυμβαρίου, άλλοτε στο Δημαρχείο Χανίων και άλλοτε στα γραφεία της Επιτροπής (σημ. ότι είχαν παραχωρηθεί γραφεία επί της Μυλωνογιάννη από το Δήμο Χανίων).

Με προτροπή του Προέδρου της Προσωρινής Επιτροπής Ειρηναίου Γαλανάκη μετέβη κλιμάκιο στο Ηράκλειο και επισκέφτηκε τον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης προκειμένου να τεθεί και αυτός επικεφαλής παρόμοιας κίνησης – ίδρυσης δεύτερης εταιρείας – στην Ανατολική Κρήτη με απώτερο σκοπό την συνεργασία των 2 εταιριών ή την μελλοντική τους συγχώνευση. Ωστόσο, ο Αρχιεπίσκοπος ήταν επιφυλακτικός.

Παρά ταύτα η προσπάθεια είχε πάρει το δρόμο της και οι εγγραφές στο μετοχικό κεφάλαιο της υπό σύσταση εταιρείας ξεκίνησαν την 30η Δεκεμβρίου 1966, λίγες μέρες μετά το ναυάγιο. Την 1η ημέρα εγγραφών δήλωσαν ενδιαφέρον αγοράς 136 μετοχών στην Εθνική Τράπεζα, 35 μετοχών στην Αγροτική και 50 μετοχών στην Ιονική. Στο τέλος της περιόδου εγγραφών στις 31 Μαρτίου 1967 το μετοχικό κεφάλαιο είχε υπερκαλυφθεί και ανήλθε στα 89.200.000 δρχ. Από αυτά τα χρήματα μόνο ένα πολύ μικρό ποσό της τάξης των 54.000 δραχμών αφορούσε τα έξοδα ίδρυσης της εταιρείας διότι υπήρξε συνειδητή προσπάθεια εθελοντικής εργασίας και προσφοράς. Αξίζει μεταξύ πολλών φορέων και ατόμων που προσφέρθηκαν εθελοντικά να σημειωθεί ότι ο Ιωάννης Καλογρίδης διέθεσε το τυπογραφείο του για τις ανάγκες της Επιτροπής στη μνήμη του αδελφού του Μανώλη που χάθηκε στο ναυάγιο καθώς και ότι οι υπηρεσίες που προσέφερε ο Γιάννης Τζαμαριουδάκης ήταν με άδεια που είχε λάβει από τον Ξενοφώντα Ζολώτα (διοικητή της Τράπεζας Ελλάδος) που τον είχε απαλλάξει από τα καθήκοντα στην τράπεζα προκειμένου να αφοσιωθεί στις εργασίες για την ίδρυση της εταιρείας.

Ο κόσμος πίστευε στις ικανότητες των μελών της Επιτροπής και των μελών του ΣΔΟΕΧ όσον αφορά τις οικονομοτεχνικές διαδικασίες αλλά έβλεπε τον Μητροπολίτη Ειρηναίο ως τον θεματοφύλακα των χρημάτων του. Η επιρροή του Μητροπολίτη στον κόσμο ήταν καθοριστικής σημασίας. Πλήθος κόσμου τον επισκεπτόταν καθημερινά στο γραφείο του για να του πουν ότι πούλησαν μια πατανία ή ένα ζώο για να αγοράσουν μια μετοχή. Το άμεμπτο ηθικό του ανάστημα, η φήμη και το κύρος του που είχαν ξεπεράσει τα ευρωπαϊκά όρια, ήταν αυτά που κινητοποίησαν τους Κρητικούς σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης κι έτσι προχώρησε αυτή η πρωτοπόρα προσπάθεια. Ταυτόχρονα η προσωπικότητα και το κύρος του άνοιγαν όλες τις πόρτες των Υπουργείων ώστε τα υπόλοιπα μέλη της Προσωρινής Επιτροπής να μπορούν να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις που ήταν σε εκκρεμότητα. Όλοι παντού συζητούσαν για το καράβι που θα έβγαζε ο Δεσπότης με τους Οικονομολόγους. Για την παρακίνηση του κόσμου να μετέχει στην προσπάθεια συγκέντρωσης των απαιτούμενων κεφαλαίων εκτός τις κατά τόπους επισκέψεις στα καφενεία των χωριών και τα ηχητικά μηνύματα που έπαιζαν στα διαλλείματα των κινηματογράφων τα οποία είχε ηχογραφήσει μόνος του ο Κώστας Αρχοντάκης, επιστρατεύτηκε και αεροπλάνο της 115 ΠΜ που πέταξε φέιγ βολάν την ημέρα των Θεοφανίων την ώρα ρίψης του σταυρού στη θάλασσα, ενέργεια που έγινε με προτροπή του Μητροπολίτη στον τότε Διοικητή της μονάδας. Χειριστής του αεροπλάνου ήταν ο Χανιώτης Θόδωρος Λουλουδάκης.

Την επομένη ημέρα την 1η Απριλίου 1967 υπεγράφη από τα μέλη της Επιτροπής το ιδρυτικό και το καταστατικό της ΑΝΕΚ με την στήριξη του δικηγόρου Μιχαήλ Κοκολινάκη και της συζύγου του Αλίκης, συμβολαιογράφου, που και εκείνοι στήριζαν ανιδιοτελώς την εν λόγω προσπάθεια. Αφού συμπληρώθηκε το καταστατικό όσον αφορά το ύψος του Μετοχικού Κεφαλαίου, υπεγράφη και υποβλήθηκε για έγκριση στο Υπουργείο Εμπορίου. Το καταστατικό δημοσιεύτηκε σε χρόνο ρεκόρ στο ΦΕΚ στις 10 Απριλίου 1967.

Ακολούθησε η ΓΣ των μετόχων της εταιρείας που σε 2 συνόδους λόγω πληθώρας υποψηφιοτήτων, εξέλεξε το πρώτο ΔΣ και άρχισε την προσπάθεια εξεύρεσης του πρώτου πλοίου. Η δρομολόγηση του ΚΥΔΩΝ έγινε τον Σεπτέμβρη του 1970, του 1ου πλοίου που ανήκε σε εταιρεία λαϊκής βάσης. Το 1973 η εταιρία αποκτά το «Κάντια» και το «Ρέθυμνο» πραγματοποιώντας καθημερινά δρομολόγια στη γραμμή Ηράκλειο – Πειραιάς.

Γεγονός είναι ότι τα χρόνια που ακολούθησαν η Κρήτη απέκτησε στόλο 25 πλοίων γεγονός που είχε να εμφανιστεί από την Μινωική εποχή. Η δε δυναμικότητα των εταιρειών λαϊκής βάσης στην ακτοπλοΐα κάλυπτε άνω του 60%.

Η δρομολόγηση αφύπνισε και άλλα νησιά και περιοχές που με τη σειρά τους ίδρυσαν νέες εταιρείες, όπως

• 1972: η Ναυτιλιακή Εταιρεία Λέσβου & οι Μινωικές Γραμμές • 1974 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Θάσου • 1976 η Ανώνυμη Ναυτιλιακή και Τουριστική Εταιρεία Σάμου – Ικαρίας • 1977 η Ανώνυμη Ναυτιλιακή Εταιρεία Λακωνίας • 1978 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Χίου και η Εταιρεία Ανάπτυξης Αποκόρωνα. • 1979 η Δωδεκανησιακή Ανώνυμη Ναυτιλιακή Εταιρεία κλπ • 1981 η Ρεθυμνιακή Ναυτιλιακή και Τουριστική Ανώνυμη Εταιρεία • 1987 η Ναυτιλιακή Εταιρεία Καλύμνου • 1993 η Λασιθιώτικη Ανώνυμη Εταιρεία

Το ξεκίνημα των λαϊκών ακτοπλοϊκών εταιρειών χρηματοδοτήθηκε κυρίως από τα μετοχικά κεφάλαια που εισέφεραν οι ντόπιοι και συμπληρωματικά με δανεισμό. Ιδιαίτερα υψηλοί ήταν οι ρυθμοί επενδύσεων των λαϊκών εταιρειών την περίοδο 1984 – 1989 κυρίως εξαιτίας των κινήτρων του αναπτυξιακού Ν. 1262/1982, ο οποίος ωθούσε στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου με εισφορές των μετόχων προκειμένου μια εταιρεία να λάβει ενίσχυση.

Στο 15μελές Δ.Σ. της εταιρίας ΑΝΕΚ τα 11 μέλη ήταν αιρετά. Τα 4 αριστίδην μέλη, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας, ήταν οι εξής:

1. Πρόεδρος της ΑΝΕΚ o Μητροπολίτης Ειρηναίος Γαλανάκης 2. Δήμαρχος Χανίων 3. Δήμαρχος Ρεθύμνης 4. Εκπρόσωπος του ΣΔΟΕΧ

Έτσι, ο μεγάλος ιεράρχης Ειρηναίος Γαλανάκης ηγήθηκε της επιχειρηματικής προσπάθειας της ΑΝΕΚ επί σειρά ετών από την ίδρυσή της το 1967 έως τον θάνατό του το 2013, δηλαδή 46 συνεχή έτη. Ο λαοφιλής ιεράρχης σφράγισε με την παρουσία του την Ορθόδοξη εκκλησία και έζησε σε απόλυτη συμφωνία λόγων και έργων. Άφησε πίσω του ανεκτίμητο έργο μεταξύ αυτού και την δημιουργία της «εταιρείας – πείραμα», της ΑΝΕΚ, που πολλοί ακολούθησαν.

Το ερώτημα είναι γιατί πέτυχε αυτή η προσπάθεια και αν στους δύσκολους καιρούς που διανύομε μπορεί η συλλογική και ανιδιοτελής προσπάθεια με ηγέτη ένα φωτισμένο άνθρωπο να συνεχιστεί.

Η απάντηση είναι ναι, μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις.

Α. Να υπάρχει μια καινοτόμος ιδέα – ένα όραμα, όπως αυτό του Κώστα Αρχοντάκη. Β. Να υπάρχει ένας ηγέτης που να εμπνέει, όπως ο μακαριστός Ειρηναίος Γαλανάκης που ταύτισε μεγάλο τμήμα της ζωής του με τον θεσμό και την ΑΝΕΚ και αυτό που η εταιρεία πρεσβεύει, την ασφάλεια στις μεταφορές. Γ. Να υπάρχει συλλογικότητα, η οποία προκύπτει μόνο εάν το όραμα και οι ηγέτες χαίρουν εκτίμησης, σεβασμού και λειτουργούν για το κοινωνικό σύνολο.

Πηγές του σημειώματος αυτού αποτελούν οι δια ζώσης αφηγήσεις του Κώστα Αρχοντάκη και Γιάννη Τζαμαριουδάκη στην Ε. Κρασαδάκη καθώς και τα παρακάτω βιβλία:

• Αρχοντάκης Κων/νος, Βάβουρας Ιωάννης (1997). Η σύγχρονη Λαϊκή Εταιρεία: οι επιδόσεις της στην ακτοπλοΐα. Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα.

• Τζαμαριουδάκης Ιωάννης (1997). Το ιστορικό ίδρυσης της Α.Ν.Ε.Κ, Χανιά.